Ölçüm aralığı : 2 – 20 kg
Çözünürlük-taksimat : 200 gr
Uçlar : 8 mm ve 11 mm
|
MEYVE
|
UÇ ÇAPI
|
HASAT kg
|
SOFRA kg
|
|
Elma
|
11 mm
|
7 - 7,5
|
4,5 - 6,5
|
|
Kayısı
|
8 mm
|
3-3,5
|
1,5 - 2
|
|
Avokado
|
8 mm
|
13 - 13,5
|
8 - 10
|
|
Kavun
|
8 mm
|
4,5
|
3 - 3,5
|
|
Kivi
|
8 mm
|
6,5 - 8
|
2,5 - 4,5
|
|
Nektarin
|
8 mm
|
5,5
|
4,5 - 6,5
|
|
Armut, Anjou
|
8 mm
|
6,5 - 7
|
4,5 - 6,5
|
|
Armut, Asya
|
8 mm
|
6
|
3 - 4,5
|
|
Armut, Bartlett
|
8 mm
|
8,5 - 10
|
7 - 8
|
|
Armut, Bosc
|
8 mm
|
7 - 7,5
|
5 - 6
|
|
Şeftali
|
8 mm
|
5,5 - 6,5
|
5,5
|
|
Erik
|
8 mm
|
2,5 - 3
|
2 - 2,5
|
Meyve Eti Sertliği
Ürünün hasat zamanındaki meyve eti sertliği, hasat sonrası dayanma gücünü de belirleyen önemli faktördür. Ayrıca et sertliğinin değişimi olgunlaşma ile yakından ilişkilidir. Meyve gelişmesinin son döneminde hücrelerin ve hücre arası boşlukların gelişmesi, pektin ve hemiselülozların parçalanarak çeper direncinin azalması nedeniyle et sertliği giderek azalır. Bu azalma, özellikle olgunlaşma başladıktan sonra kararlı ve belirgin ise, et sertliği iyi bir olgunluk ölçütü olur. Örneğin, armutta, elmalarda erken dönemde daha az belirgin ve daha az kararlıdır. Bununla beraber, birçok meyve ve sebzede hasat ölçütü olarak kullanılır.
Hasat için ölçü alınacak sertlik değeri, çevre koşulları ve beslenme ile değişir. Örneğin, sıcak ve kurak koşullarda, bol güneşli yıllarda, bu değer yükselirken; serin ve nemli koşullarda düşer. Genel olarak meyve iriliğini artıran faktörler, anaç, toprak nemi, aşırı azot, et sertliğini azaltır.
Et sertliği yumuşak çekirdekli meyvelerden başka, kivi, şeftali, kayısı ve eriklerde de hasat ölçütü ve dayanıklılık ölçüsü olarak başarı ile kullanılır
Meyve eti sertliği armutlarda suda çözünür kuru madde miktarı ile birlikte başarı ile kullanılır. Çünkü böylece gelişme döneminde hava sıcaklığının sertliği ve SKM artırıcı etkisi, iklim, toprak ve bakım işlerinin değişik etkileri ile birlikte dengelenmiş olur.
Hasat zamanının et sertliği, SKM, lezzet gelişmesi, pazarlanabilir meyve oranı ve gelire etkisi (şematik).
|
H
a
f
t
a
|
Hasat dönemi
|
Depolama ve olgunlaşma sonrası (yeme olumu)
|
Pazarlanırx
meyve
oranı %
|
Gelir
kazanç
%
|
|
Et sertliği
lb.
|
SKM
%
|
Tat ve lezzet meyve oranı
|
Et sertliği
lb.
|
|
Zayıf
|
Orta
|
İyi
|
|
1
|
23
|
9.0
|
90
|
10
|
-
|
17
|
85
|
80
|
|
2
|
22
|
9.5
|
83
|
17
|
-
|
16
|
87
|
85
|
|
3
|
21
|
10.0
|
62
|
32
|
6
|
13
|
92
|
90
|
|
4
|
20
|
10.5
|
48
|
37
|
15
|
11
|
95
|
95
|
|
5
|
19
|
11.0
|
32
|
44
|
24
|
9
|
98
|
100
|
|
6
|
18
|
11.5
|
14
|
54
|
32
|
8
|
95
|
100
|
|
7
|
17
|
12.0
|
-
|
54
|
46
|
7xx
|
90
|
95
|
|
8
|
16
|
12.5
|
-
|
35
|
65
|
5
|
85
|
95
|
|
9
|
15
|
13.0
|
5
|
15
|
80
|
4
|
80
|
90
|
x = Su kaybı, hastalık kayıpları ve fizyolojik bozukluk kayıpları düşüldükten sonra kalan.
xx = Elmalarda tüketicinin yeğlediği en düşük et sertliği değeri. Starking’de 4.4 (3.6-5.4), G.D’de 4.6; Armutta paketleme öncesi, 4.0, şeftalide 2.7-3.6 kg (Bkz. Cetvel 63).
Domatese tipik tekstür karakteristikleri ve sertlikle ilişkisi
|
Sertlik
sınıfı
|
Parmak basıncına dayanıklılığının tanımı
|
Sertlik
(mm baskıda)
|
|
Çok sert
|
Meyve dikkate değer bir baskıda sadece hafifçe esner
|
0.5-1.0
|
|
Sert
|
Meyve orta kuvvette parmak basıncında hafifçe esner
|
1.0-1.5
|
|
Orta sert
|
Meyve orta kuvvette parmak basıncında esner
|
1.5-2.0
|
|
Orta yumuşak
|
Meyve orta kuvvette parmak basıncında hazır bir şekilde esner
|
2.0-2.5
|
|
Yumuşak
|
Meyve hafif parmak basıncında esner
|
2.5-3.0
|
|
Çok yumuşak
|
Meyve hafif parmak basıncında çok hazır bir şekilde esner
|
>3.0
|
500 g ağırlığında meyveye 10 saniye boyunca ekvator bölgesinden ölçülmüştür.
Bazı meyveler için uygun Effegi sertlik uçları
1.5 mm (1/16 inç) Zeytin
3 mm (1/8 inç) Kiraz, üzüm, çilek
8 mm (5/16 inç) Avokado, armut, kivi, kayısı, mango, nektarin, papaya, şeftali
11 mm (7/16 inç) Elma
Elma
Et sertliği Delicious ve Starking için 8.1kg; Jonathan 8.6kg, Rome 9.5kg. Newton’da 10.4kg olur. Gün sayısı çiçeklenmenin erkenleşmesi veya gecikmesi ile değişir. Beş günlük oynama, gün sayısını üç gün etkiler, hasat tarihi iki gün değişir. Elmada meyve eti sertliği uygun hasat zamanı için kullanışlı olmaz
Armut
Hasat zamanı saptanmasında et sertliği tek ve en değerli ölçüttür. Örneğin, Williams 8.0-9.5 kg’da toplanır. Ancak sıcak ve kurak bölgelerde meyveler daha sert olgunlaşır. Toplam suda çözünür kuru maddeler miktarı da uygun bir ölçüttür. Ancak yıldan yıla, çeşit ve verime göre değişir. Değişik iklim koşullarında et sertliği aksi yönünde değiştiğinden, ikisi birarada değerlendirilir. Örneğin, Williams et sertliği 10 kg’ın altında SKM % 10’un üzerinde toplanır.
Şeftali
Et sertliği meyve direnci için sınırlayıcıdır. Bu nedenle yanaklarda ölçülen sertlik 7-8 kg’a düşmüş olmalıdır. Meyvenin en önce olgunlaşan uç kısmında da sertlik 2.0-2.5 kg kadar olur.
Kayısı
Zamanında hasatta meyveler sert-olgun olurlar. Et sertliği değerleri şeftalilere benzer.
0.9 – 1.3 N meyve eti sertliğine sahip kayısılar “yenmeye hazır” olarak kabul edilmektedirler (Kader, 2002).
Erik
Uzak pazara verilecek meyvelerde et sertliği 4.5-7.0 kg arasında bulunur. Bu meyveler sert-olgun durumdadır.
Kivi
Et sertliği 6.5 kg, SKM miktarı % 6.5’un üzerinde olmalıdır. (Karaçalı, 2009). Et sertliği 6.5 kg’nin altına düşmesi muhtemel zararlanmalara yol açmaktadır. Olgun meyve (>6 kg) darbe aldığında açık beyazımsı yaralanmayla sonuçlanır. Beyaz renk bozukluktan yaralı hücrelerdeki nişastanın şekere dönüşmesine kadar sonuçlara yol açabilir. Meyve 3 kilogram-kuvvete kadar yumuşayınca şeffaf bir yaralanma meydana gelir. Bu zararlanmaya sahip meyve eti artık nişasta içermemektedir. 6 ve 3 kilogram-kuvvet arasındaki orta sertlikte, gözle görülür yaralanma görülmez. 6 kilogram-kuvvetin üstündeki meyve eti sertliğine sahip meyvelerde yüksek CO2 ve etilen üretiminde fizyolojik bir tepki vermez (Kader, 2002).
Ölçüm
Meyve eti sertliği ölçeri (=penetrometre=pressure tester), üzerinde 7 mm’lik giriş derinliği işaretlenmiş silindirik bir uç ve çelik yayla çalışan bir okuma düzeninden oluşmuştur. (Şek. 160). Silindir çapı elmalar için 11.1 mm; armut, şeftali, kayısı, erik ve kivi meyveleri için 7.9 mm’dir.
Meyvenin güneş görmeyen tarafında en geniş çap üzerinden 3-4 cm genişliğinde bir kabuk diski çıkarılır. Alet meyve eksenine dik olarak sabit bir güçle kesit yüzeyine bastırılır. Silindirik uç işaret çizgisine kadar girince, işlem durdurulur ve ibrenin gösterdiği değer okunur. Doğru değerlerin eldesi için, silindirik ucun meyve etine girişi dik olarak yapılmalı ve kararlı ve sabit bir hızla gerçekleşmelidir. Veriler, libre veya kg kuvvet olarak verilir. Son yıllarda ise Newton birimi kullanılmaktadır. 1 N = 0.2248 lb = 0.1002 kg
Tablo 1. Bartlett armut çeşidi için Kaliforniya en düşük olgunluk kriterleri
|
En düşük suda çözünür kuru madde
|
Meyve sertliği (lbf)
|
|
Çap
(60.3 - 63.5 mm)
|
Çap
63.5 mm ve daha büyük
|
|
<%10
|
84.5
|
89.0
|
|
%10
|
89.0
|
93.4
|
|
%11
|
91.2
|
95.6
|
|
%12
|
93.4
|
97.9
|
|
%13
|
En çok yok
|
En çok yok
|
Kaynak: California Pear Advisory Board, 1999
Tablo 2. Armut için önerilen hasat sertlik değerleri (Kader, 2002)
|
|
Et sertliği (lbf)*
|
|
Çeşit
|
En çok
|
Optimum
|
En az
|
|
Anjou
|
15
|
13
|
11
|
|
Bartlett
|
19
|
17
|
15
|
|
Bosc
|
16
|
13
|
11
|
|
Comice
|
13
|
11
|
9
|
|
Hardy
|
11
|
10
|
9
|
|
Kiefer
|
15
|
13-14
|
12
|
|
Seckel
|
18
|
16
|
14
|
|
Winter Nelis
|
15
|
12.5
|
11
|
Not: *Ölçümler 8 mm’lik uçla yapılmıştır.